เพกา ...........
ข้อมูลทั่วไป
เพกา
Oroxylum indicum Vent.
Fam. :BIGNONIACEA
ชื่ออื่น
ลิ้นฟ้า ลิ้นไม้ ลิ้นช้าง (ไทยใหญ่) มะลิดไม้ มะลิ้นไม้ ลิดไม้
ลักษณะทั่วไป
ต้น เป็นพรรณไม้ยืนต้น ผลัดใบสูงประมาณ 4 - 20 ม. ลำต้นและกิ่งก้านจะมีรูระบาย อากาศ กระจัดกระจายทั่วไป ส่วนเปลือกนั้น จะเรียบเป็นสีเทา และบางทีก็จะแตกออกเป็น รอยตื้นๆ เล็กน้อย หรือมีรอยแผลเป็นขนาด ใหญ่ ที่เกิดจากใบที่ร่วงหล่นไปแล้ว
ใบ จะออกเป็นช่อคล้ายขนนกประมาณ 2 - 3 ชัน มีใบเดี่ยว ๆ ตรงปลายก้าน และจะ เรียงตรงข้ามชิดกันเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง ใบ ย่อยจะมีลักษณะเป็นรูปไข่และรูปขอบขนานมี ความกว้างประมาณ 3 - 9 ซม. และยาวประมาณ 4 - 14 ซม. ส่วนตรงปลายใบจะแหลม และขอบใบนั้นเรียบ โคนใบสอบกลมหรือ คล้ายรูปไต มักจะเบี้ยว ก้านใบมีความยาว ประมาณ 0.5 - 2.0 ม.
ดอก จะออกเป็นช่อใหญ่ตรงยอด กลีบ รองกลีบดอกจะมีความยาวประมาณ 2.4 ซม. มีลักษณะเชื่อมติดกันเป็นรูปทรงกระบอก เมื่อเป็นผล กลีบดอกจะมีเนื้อแข็งมากและต่อนข้างหนา ภายนอกจะเป็นสีม่วงแดง หรือ น้ำตาลคล้ำ ส่วนภายในจะเป็นสีเหลืองเปรอะ ๆ หรือสีชมพู ตรงโคนจะเชื่อมติดกัน มีลักษณะเป็นรูปลำโพง บริเวณปากลำโพง ด้านในนั้นจะเป็นสีขาวอมเหลือง หรือสีขาว อมเขียว
ผล ผลนั้นจะออกเป็นฝักแบน และยาว มีลักษณะคล้ายรูปดาบ มีความยาว ประมาณ 45 - 120 ซม. มักจะห้อยระย้าอยู่ เหนือเรือนยอด ส่วนเมล็ดนั้นจะมีลักษณะ แบน มีปีกบางใสเป็นจำนวนมาก เมล็ดจะมี ความกว้างประมาณ 2.5 - 4 ซม. และยาวประมาณ 5 - 9 ซม.
การขยายพันธุ์ โดยการเพาะเมล็ด และ ควรจะปลูกในฤดูฝน
ส่วนที่ใช้ เปลือก เมล็ด ฝักอ่อน และ ราก ใช้เป็นยา
สรรพคุณ
ทั้งต้น ใช้เป็นยาสมานแผล ทำให้น้ำ เหลืองเป็นปกติ ขับน้ำเหลืองเสีย ขับเลือด บำรุงเลือด ดับพิษเลือด รักษาเสมหะ จุกคอ ขับเสมหะ รักษาอาการจุกเสียด เปลือกต้น ใช้ตำกับเหล้าใช้พ่นตัวแทนการอยู่ไฟเปลือก ผสมกับน้ำสุราใช้เป็นยากวาดประสะพิษซาง ชนิดเม็ดเหลือง รักษาละอองขึ้นในปาก คอ ลิ้น รักษาละอองไข้ รักษาซางเด็ก รักษาอาการปวดฝี
เมล็ด ใช้เป็นยาขับถ่าย ส่วนเมล็ดแก่ ใช้เป็นยาระบาย เป็นยารักษาอาการไอขับเสมหะ
ฝักอ่อน ใช้เป็นยาบำรุงธาตุ และใช้ขับ ผายลม
ราก จะมีรสฝาดเย็นขมเล็กน้อย ใช้เป็น ยาบำรุงธาตุ เจริญอาหาร ทำให้เกิดน้ำย่อย อาหาร รักษาโรคบิด ท้องร่วง รักษาโรคไข้สันนิบาต และรักษาอาการอักเสบฟกบวมให้ใช้รากฝนกับน้ำปูนทา
