กตัญญูกตเวที ธรรมะวันหยุด
คําว่ากตัญญูกตเวที แยกเป็นสองความหมาย คือ กตัญญู หมายถึง คนที่รู้อุปการะที่ผู้อื่นทำให้ตน ส่วน กตเวที หมายถึง คนที่รู้แล้วและตอบแทนคุณท่านด้วย แต่เมื่อท่านนำคำ กตัญญูกตเวที มารวมกันเข้าเป็นคุณลักษณะของคนๆ เดียว ย่อมมีความหมายสูงเป็นอันเดียว หมายถึง คนที่รู้อุปการะของท่านด้วย ตอบแทนคุณท่านด้วย ไม่ใช่เพียงแต่รู้เฉยๆ และไม่ใช่สักแต่ว่าทำอะไรไปโดยไม่รู้ ส่วนท่านผู้เคยให้ความอุปการะหรือมีบุญคุณนั้น เรียกว่า บุพการี
ความกตัญญูกตเวทีเป็นเครื่องหมายของคนดี มีคุณธรรมตามคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ซึ่งจะให้ผลเกิดความเจริญและสันติสุขแก่ชีวิต
คุณธรรมข้อ กตัญญูกตเวที จึงเป็นข้อปฏิบัติที่คู่กับบุญคุณ หรืออุปการคุณที่ท่านได้ทำให้แล้วก่อน ไม่ว่าท่านผู้กระทำอุปการคุณนั้นจะมีความประพฤติปฏิบัติเช่นไรก็ตาม ก็ชื่อว่าบุพการีของผู้ได้รับอุปการะนั้น
ผู้เคยได้รับอุปการะพึงรู้คุณ ระลึกถึงและตอบแทนคุณท่านผู้มีอุปการะ ตามกำลังและโอกาสจะอำนวย ยกตัวอย่างเช่น พ่อแม่ เป็นบุพการีของลูกๆ เพราะท่านเป็นผู้ให้กำเนิด เลี้ยงดูด้วยความรัก ด้วยเมตตาและกรุณา มีความปรารถนาจะให้ลูกรักมีความสุขและความเจริญ ลูกมีทุกข์ก็ปรารถนาจะให้ลูกพ้นทุกข์
เมื่อรู้และระลึกถึงพระคุณของพ่อแม่แล้ว พึงปฏิบัติดีตอบแทนพระคุณท่าน โดยประการต่างๆ เป็นต้นว่า
1.ช่วยทำกิจของท่านด้วยความเต็มใจ ไม่บิดพลิ้วหรือคอยหลีกเลี่ยง
2.ทำให้เสื่อมเสีย
3.ประพฤติตนให้เหมาะสมกับความเป็นทายาทของท่าน
4.รักษาน้ำใจท่าน ไม่ทำให้ท่านต้องเสียน้ำตา น้ำใจ เพราะความประพฤติไม่ดีของตน
5.ท่านเลี้ยงดูเรามาแล้ว เมื่อเรามีกำลังพอก็เลี้ยงดูท่านตอบ
6.ท่านล่วงลับไปแล้ว ก็ทำบุญอุทิศให้
ผู้มีความกตัญญูกตเวทีย่อมจะเป็นผู้เจริญในทุกที่ สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงตรัสมงคลข้อ ความกตัญญู ว่า เป็น อุดมมงคล คือ เป็นข้อปฏิบัติให้ถึงความเจริญและสันติสุขในชีวิตได้เป็นอย่างดีที่สุด ข้อหนึ่ง
เจ้าอาวาสวัดเทวราชกุญชรวรวิหาร
www.watdevaraj.com
