สงครามครูเสดนี่ยุ่งมากครับ ถ้ามองปัจจัยที่เกี่ยวข้องหลักเป็น 3 เรื่อง การเมือง (ขยายอำนาจ) เศรษฐกิจ และศาสนา เรื่องศาสนามีผลน้อยที่สุด แต่นำมาพูดมากที่สุด
ฝรั่งเข้าไปรบยึดเมืองได้ก็ทำตัวเป็นเจ้าแบบแขก กินอยู่แถวนั้นเลย ไปๆ มาๆ การรบช่วงหลังๆ กองทัพแต่ละข้างมีฝรั่งและแขกปนกัน บางทีแขกตีกันเองยกทัพมาล้อมเมืองแขกที่โดนล้อมก็ไปเรียกฝรั่งมาช่วย หรือขู่แขกอีกพวกว่าจะยกเมืองให้ฝรั่ง บางทีแขกก็หักหลังกันเองบอกข่าวลับให้ฝรั่งที่รบกับแขกอีก บางทีหักหลังหนีกลางแปลงปล่อยให้แขกอีกพวกโดนฝรั่งไล่ฆ่า พวกฝรั่งก็รบกันเองจนยุ่ง ที่น่าสนใจคือแขกมักมองว่าแขกกลุ่มอื่นเป็นภัยคุกคามมากกว่าฝรั่ง ที่จริงเรื่องนี้ลามไปถึงเขตอียิปต์ด้วย
แบ่งผู้เกี่ยวข้องเป็นหลายกลุ่ม แต่ละกลุ่มก็ตีกันเอง
1. ฝรั่งจากยุโรป ฝรั่งเศส อิตาเลี่ยน เยอรมัน อังกฤษ ที่จริงก็ตีกันเองพรเจ้าริชาร์ดใจสิงห์ขากลับบ้านก็โดนเจ้าพูดเยอรมันจับไปขังเรียกค่าไถ่
2. ฝรั่งโรมันตะวันออกที่คอนสแตนติโนเปิล
3. อาหรับที่เรียกรวมๆ กันว่าพวกซีเรียนในเขตอิสราเอล ปาเลสไตน์ และตะวันออกกลางปัจจุบัน
4. เติร์ก ซึ่งเป็นพวกตระกูล เซลจุก หรือเรียกว่าเซลจุดเติร์ก สมัยนั้นเป็นเจ้าครองเมืองใหญ่ๆ ใน อิรักอยู่ เช่น แบกแดด และโมซูล นอกจากนี้ก็มีเติร์กพวกอื่นๆ อีก
5. อียิปต์ บางที่พวกที่รบกันในตะวันออกกลางก็เรียกอียิปต์มาช่วย บางทีฝรั่ง หรือเติร์กก็บุกเข้าไปในอียิปต์
6. อื่นๆ เช่น เคิร์ด ซาลาดินก็เป็นเคิร์ด แต่แรกเริ่มเป็นทหารรบให้เติร์ก
แนะนำหนังสือครับ The Crusades through Arab eyes ดูชื่อเรื่องเหมือนมีอคติมากแต่ที่จริงเขียนเป็นกลางดีมากครับ แสดงความพิศดารของหลายๆ ฝ่ายได้ดี มีการอ้างอิงแหล่งข้อมูลอื่นให้ค้นเพิ่มได้ด้วย
ผมได้มาจาก คิโนคุนิยะ เอมโพเรียม ครับ ลิงค์หนังสือที่ amazon.com
http://www.amazon.com/gp/reader/0805208984/ref=sib_dp_pt/102-7115867-3755334#reader-page